कृषी क्षेत्रात पिकांचे रक्षण करणे ही आजची सर्वात मोठी गरज आहे. शेतकऱ्यांचे पिके जेव्हा अंकुर किंवा रोपावस्थेत असतात, तेव्हा हरिण, नीलगाय, रानडुक्कर यांसारखे वन्यप्राणी रात्रीच्या वेळी शेतात प्रवेश करून मोठे नुकसान करतात. यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक फटका बसतो. या समस्येवर उपाय म्हणून डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाने (पीडीकेव्ही) Crop Protection Machine म्हणजेच सौरऊर्जेवर चालणारे प्राणी प्रतिबंधक यंत्र विकसित केले आहे.
Crop Protection Machine काय आहे?
हे यंत्र पूर्णतः सौरऊर्जेवर चालणारे आहे. दिवसा सौर पॅनेलच्या साह्याने बॅटरी चार्ज होते आणि रात्री हे यंत्र आपोआप सुरू होते. सूर्योदय झाल्यावर ते बंद होते. त्यामुळे शेतकऱ्यांना वीज वापराचा खर्च करावा लागत नाही.
या यंत्रामुळे प्राणघातक पद्धतींचा वापर न करता पिकांचे रक्षण करता येते.त्यामुळे हे पर्यावरणपूरक आणि शाश्वत उपाय मानला जातो.
Crop Protection Machine ची रचना
या यंत्रामध्ये खालील घटकांचा समावेश आहे:
- Solar Panel – सूर्यप्रकाशाचे वीजेमध्ये रूपांतर करण्यासाठी.
- Charge Controller – बॅटरी सुरक्षितरीत्या चार्ज करण्यासाठी.
- Lithium-ion Rechargeable Battery – ऊर्जा साठवण्यासाठी.
- DC Motor – LED दिवा फिरवण्यासाठी.
- LED Light – रात्री प्रकाश निर्माण करून हालचालीची अनुभूती देण्यासाठी.
- Speaker – ठराविक वेळाने आवाज निर्माण करून प्राण्यांना घाबरवण्यासाठी.
कार्यप्रणाली (How Crop Protection Machine Works)
- दिवसा सौर पॅनेलच्या माध्यमातून बॅटरी चार्ज होते.
- रात्री हे यंत्र आपोआप सुरू होते.
- DC मोटरच्या साह्याने LED दिवा वर्तुळाकार फिरतो.
- स्पीकर ५ मिनिटांच्या अंतराने १० सेकंद आवाज निर्माण करतो.
- फिरणारा दिवा आणि आवाज यामुळे प्राण्यांना मानवी उपस्थितीची जाणीव होते आणि ते शेतात प्रवेश करत नाहीत.
Crop Protection Machine चे फायदे
- पूर्णतः सौरऊर्जेवर चालणारे – वीज बचत होते आणि विजेवरील अवलंबित्व कमी होते.
- पूर्णपणे स्वयंचलित – सूर्यास्तानंतर सुरू होते, सूर्योदयानंतर बंद होते.
- विनाप्राणघातक नियंत्रण – प्राण्यांना इजा न करता पिकांचे रक्षण होते.
- प्रभावी क्षेत्र – एक यंत्र साधारणतः २ हेक्टर क्षेत्रासाठी पुरेसे आहे.
- सोपे देखभाल – बॅटरी सहज चार्ज करता येते आणि यंत्र टिकाऊ आहे.
शेतकऱ्यांसाठी महत्व (Importance of Crop Protection Machine)
आज अनेक शेतकरी पिकांच्या नुकसानीमुळे आर्थिक संकटाला सामोरे जात आहेत. हे यंत्र वापरल्याने:
- पिकांचे नुकसान कमी होते.
- शेतकरी आर्थिकदृष्ट्या सक्षम राहतो.
- वीज खर्च वाचतो कारण हे पूर्णतः सौरऊर्जेवर चालते.
- शेतकऱ्यांची झोप सुरक्षित होते कारण रात्री प्राण्यांच्या हल्ल्याची चिंता कमी होते.
Crop Protection Machine वापरण्याची पद्धत
- हे यंत्र शेतातील पिकांच्या मध्यभागी ठेवावे.
- सुरू करण्याआधी इलेक्ट्रॉनिक सर्किटवरील बटण ऑन करावे.
- यंत्राची उंची पिकाच्या उंचीपेक्षा 1-2 फूट जास्त असावी.
- जर वातावरण ढगाळ असेल तर यंत्र 6-7 तास विजेने चार्ज करून घ्यावे.
तांत्रिक वैशिष्ट्ये
- सौरऊर्जेवर आधारित – पर्यावरणपूरक उपाय.
- LED Light Movement – मानवी हालचालीची अनुभूती देते.
- Automatic Operation – टाइमर आणि सेन्सरवर आधारित.
- Weather Proof Design – पाऊस, धुके किंवा वाऱ्यामुळे बिघाड होत नाही.
कृषी संशोधन संस्थेची मान्यता
हे यंत्र 2023 मधील संयुक्त कृषी संशोधन परिषदेत मान्यताप्राप्त झाले आहे. वन्य प्राण्यांपासून पिकांचे रक्षण करण्यासाठी याला अधिकृत शिफारस मिळालेली आहे.
यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये या यंत्राबद्दल विश्वास निर्माण झाला आहे आणि अनेक शेतकरी ते वापरू लागले आहेत.
निष्कर्ष
Crop Protection Machine हे सौरऊर्जेवर चालणारे आधुनिक तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांसाठी वरदान आहे. यामुळे पिकांचे संरक्षण होते, वीज खर्च वाचतो आणि पर्यावरणपूरक पद्धतीने शेतात सुरक्षितता मिळते.
आजच्या काळात शाश्वत शेतीसाठी असे उपाय अधिक महत्वाचे ठरत आहेत. त्यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्याने या यंत्राचा अवलंब करून पिकांचे रक्षण करणे आवश्यक आहे.
